Każdy z moich obrazów to zbiór przemyśleń, wniosków, konstatacji rzeczywistości. W tej pracy opowiadam o niewidzialnej przeszkodzie, między stanem pożądanym a faktycznym. W życiu spotykają nas dwa rodzaje porażek: te uświadomione, jasne i te dziwne, o których istnieniu nieraz nie wiemy do samego końca. Te jasne to powiedzmy niezdany egzamin, auto rozbite przez złamanie przepisów ruchu drogowego czy zgniły serek kanapkowy, którego nie zdążyliśmy skonsumować w wyznaczonym przez producenta terminie. Te porażki są proste. Natomiast najciekawsze są porażki nieuświadomione. Ten los czy habitus który kieruje naszym życiem wbrew naszym próbom zmian. Na obrazowym przykładzie możemy sobie wyobrazić chłopaka z ubogiej dzielnicy, który aspiruje do klasy średniej wyższej i w tym celu pracując ciężko aby kupić czarne BMW, koszulkę z wielkim napisem Armani i eleganckie pantofle. Wiadomo o co chodzi – habitus go nie puścił. Córka Johnego Deppa która właśnie wybiera sobie używane, obrzygane trampki na targu starociami zorganizowanym przy koncercie trąbki w Burkina Faso nadal znajduje się poza kompetencjami kulturowymi i kapitałem społecznym tego chłopaka.
Kilka słów o obrazie:
Wyświetl ten post na Instagramie
Poniżej kilka słów od organizmu cybernetycznego. Szyby i okna, choć to elementy codzienności, stały się dla malarzy fascynującym motywem artystycznym. Patrząc na obraz, na którym widzimy okno – a zwłaszcza szybę, przez którą widać świat zewnętrzny – często nie zdajemy sobie sprawy, jak wielką rolę mogą one pełnić w malarskim dziele. Są czymś więcej niż tylko elementem architektury; okno w malarstwie bywa granicą między rzeczywistością a marzeniem, między wnętrzem a zewnętrzem, między tym, co intymne, a tym, co nieosiągalne.
Okno w malarstwie renesansu: Domenico Ghirlandaio i kobieta w oknie
Jednym z najwcześniejszych przykładów użycia motywu okna w malarstwie jest dzieło włoskiego malarza renesansowego Domenico Ghirlandaio. W jego obrazie Portret starej kobiety i młodej dziewczyny (około 1490 r.) okno pełni kluczową rolę. Z okna wyłania się pejzaż, który kontrastuje z pełnym dramatyzmu, zamkniętym w czterech ścianach wnętrzem. Przez okno wpada naturalne światło, które nie tylko oświetla postacie, ale też symbolizuje otwartość na świat zewnętrzny i nowe możliwości. W renesansie, gdzie szczególną wagę przykładano do perspektywy i realizmu, okno pozwalało artystom grać światłem i przestrzenią, a także wprowadzać symboliczne treści.
Fascynacja impresjonistów światłem: Claude Monet i okna Giverny
Motyw okien i szyb doskonale wpisuje się także w twórczość impresjonistów, którzy byli zafascynowani światłem i jego zmiennością. Claude Monet, wielki mistrz impresjonizmu, wielokrotnie powracał do malowania okien, zwłaszcza w swoim domu i ogrodzie w Giverny. Monet często malował wnętrza, w których okna były jedynym źródłem światła. W takich obrazach jak Wnętrze z otwartym oknem, Etretat (1875), okno otwiera przestrzeń na zewnątrz, ukazując morze i niebo w zjawiskowych, zmieniających się kolorach. Szyba, przez którą wpada światło, staje się medium, które pozwala malarzowi uchwycić ulotne efekty atmosferyczne.
Monet doskonale rozumiał, jak szyba zniekształca rzeczywistość – na jego obrazach świat za oknem wydaje się lekko rozmyty, co potęguje wrażenie, że to świat widziany oczami człowieka w zamkniętym pomieszczeniu.
Okno jako granica rzeczywistości w surrealizmie: René Magritte
W sztuce surrealistycznej okna i szyby nabierają zupełnie nowego znaczenia. Są one granicą między rzeczywistością a snem, między tym, co znane, a tym, co nieodgadnione. Belgijski malarz René Magritte wielokrotnie sięgał po motyw okna, przekształcając go w symboliczne narzędzie służące do eksploracji podświadomości.
W obrazie La Clef des Champs (1936) Magritte pokazuje szybę, która pęka, a za nią wyłania się krajobraz, identyczny z tym, co widać przez pęknięcie. To typowe dla Magritte’a wykorzystanie okna i szyby jako medium do gry z percepcją widza – co jest rzeczywistością, a co jej przedstawieniem? W jego sztuce szyba nigdy nie jest tylko neutralnym elementem – staje się symboliczną barierą między światem zewnętrznym a naszym umysłem.
Współczesna refleksja nad szybami i oknami: Edward Hopper
W malarstwie XX wieku okna również znalazły swoje miejsce, pełniąc funkcję symboliczną w sposób bardziej związany z emocjami i psychologią postaci. Edward Hopper, jeden z najważniejszych amerykańskich malarzy, często używał okien jako narzędzia do przekazywania ludzkiej samotności i izolacji. W jego obrazie Nighthawks (1942) przeszklone okno baru oddziela klientów od przechodniów. Szyba staje się tu barierą między tymi, którzy są w środku, a światem zewnętrznym, podkreślając alienację w zgiełku nowoczesnego miasta.
Podobnie, w obrazie Morning Sun (1952), postać kobiety siedzącej na łóżku, patrzącej przez okno, staje się metaforą samotności. Okno wpuszcza światło, ale jednocześnie sugeruje, że to świat, do którego bohaterka obrazu nie ma dostępu. Szyba jest zarówno otworem na zewnętrzny świat, jak i barierą nie do pokonania.
Szyby i okna w malarstwie to temat, który nieustannie fascynuje artystów, dając im szansę na uchwycenie zarówno materialnego świata, jak i metaforycznego przekazu. Współczesne malarstwo również obfituje w przykłady, gdzie okno czy szyba pełnią istotną rolę. W dalszej części artykułu przyjrzymy się kilku współczesnym artystom, którzy eksplorowali ten motyw, każdy na swój unikalny sposób.
David Hockney – Okno jako obraz i medium
Brytyjski malarz David Hockney, znany z żywych kolorów i płaskiej perspektywy, również zajmował się motywem okna. Jego cykl obrazów „Looking at Pictures on a Screen” (2016-2017) ukazuje ludzi oglądających obrazy na ekranach – swoistych nowoczesnych „oknach” na świat sztuki. W kontekście współczesnej technologii, okno traci swoją tradycyjną funkcję przejścia na zewnątrz i staje się ekranem, co zmienia nasze postrzeganie rzeczywistości.
Hockney w swojej twórczości wielokrotnie przedstawiał pejzaże widziane przez okna, na przykład w „Pacific Coast Highway and Santa Monica” (1990), gdzie okno odzwierciedla idealny, nasycony kolorami świat zewnętrzny. W jego pracach okna symbolizują granicę między rzeczywistością a jej interpretacją przez artystę.
Gerhard Richter – Przezroczystość i iluzja
Gerhard Richter, niemiecki malarz znany z hiperrealistycznych obrazów oraz abstrakcji, wykorzystywał motyw szyby i okna w nietypowy sposób. W jego serii „Window Paintings” (1968-1969), szyby i okna nie służą jedynie jako element kompozycji, ale stają się głównym tematem. Richter tworzył obrazy, które imitowały wygląd przeszklonych okien, bawiąc się percepcją widza – to, co wygląda jak szyba, w rzeczywistości było tylko iluzją, wykreowaną przez artystę.
Jego prace eksplorują granice między tym, co rzeczywiste, a tym, co nam się wydaje, kontynuując tradycję symbolicznego użycia szyb jako bariery między światem a jego odbiciem.
Vilhelm Hammershøi – Samotność w ciszy
Vilhelm Hammershøi, duński malarz z przełomu XIX i XX wieku, chociaż zaliczany do wcześniejszych okresów, miał duży wpływ na współczesnych artystów, szczególnie w podejściu do przedstawiania okien. W swoich melancholijnych, minimalistycznych wnętrzach, jak w obrazie „Kobieta przy oknie” (1905), Hammershøi ukazuje okno jako symbol izolacji, odseparowania od świata zewnętrznego. Postacie w jego obrazach są często zwrócone tyłem do widza, patrząc przez okno na świat, do którego nie mają bezpośredniego dostępu.
Hammershøi, poprzez swoje monochromatyczne palety i prostotę kompozycji, skłania widza do refleksji nad samotnością, ciszą i nieuchronnym oddzieleniem od świata zewnętrznego, które symbolizuje szyba.
Alma Woodsey Thomas – Okno jako abstrakcja
Amerykańska malarka Alma Woodsey Thomas, znana z prac utrzymanych w abstrakcyjnym stylu, również włączyła motyw okna do swojej twórczości. W jej obrazie „The Eclipse” (1970) okna służą jako metaforyczne „otwory” w abstrakcyjnej rzeczywistości. Chociaż Thomas nie malowała okien dosłownie, jej prace niosą ze sobą uczucie patrzenia przez filtr na świat zewnętrzny – podobnie jak przez szybę, która zmienia nasze postrzeganie światła i koloru.
Jej prace eksplorują naturę percepcji i światła, a także to, jak zmysły oddzielają nas od bezpośredniego doświadczenia rzeczywistości, czyniąc z szyby (choć nie dosłownie) narzędzie rozważań nad odbiciami i filtrami, które nakłada na nas świat.
Peter Doig – Nostalgia przez szybę
Peter Doig, współczesny malarz szkockiego pochodzenia, wielokrotnie wykorzystywał okna i szyby w swoich obrazach, wplatając w nie elementy marzeń sennych i nostalgii. W dziele „Blotter” (1993) widzimy postać stojącą nad rozległym, zamarzniętym jeziorem, a woda przypomina taflę szyby, przez którą patrzymy na postać w odosobnieniu. Motyw refleksji – zarówno fizycznej, jak i psychicznej – jest jednym z kluczowych w jego twórczości, a szyby często pojawiają się jako granice między wewnętrznymi stanami emocjonalnymi a światem na zewnątrz.
Doig przywołuje emocje związane z pamięcią, przeszłością i czasem, tworząc pejzaże, które wydają się uchwycone przez szybę – zamazane, nieco nieosiągalne, ale jednocześnie intymne i znajome.
Yayoi Kusama – Okno nieskończoności
Japońska artystka Yayoi Kusama, znana z instalacji Infinity Rooms, zabiera ideę okna na zupełnie nowy poziom. Jej pokoje pełne luster to jakby nieskończone okna, które odbijają świat w niekończącej się serii refleksji. Choć Kusama nie maluje tradycyjnych obrazów z oknami, jej instalacje oddają poczucie patrzenia na świat przez szybę – ale w tym przypadku przez szybę, która nigdy się nie kończy, tworząc nieskończone odbicia.
Podsumowanie
Współcześni artyści wykorzystują motyw szyb i okien na różnorodne sposoby, od hiperrealistycznych iluzji po abstrakcyjne koncepcje. Każdy z nich wnosi coś nowego do tej bogatej tradycji, przekształcając okno z prostego elementu architektonicznego w metaforyczne narzędzie, które bada nasze relacje z rzeczywistością, pamięcią i przestrzenią. W sztuce okna są nie tylko przejściem do świata zewnętrznego, ale także do wnętrza ludzkiej psychiki, pozwalając widzom na refleksję nad tym, co widzialne, a co ukryte za szybą.
